Sains Di Sebalik Penyahmampatan: Memahami Selekoh

Menyelam adalah pengalaman yang memukau, menawarkan pemandangan dunia bawah air yang misteri. Walau bagaimanapun, seperti mana-mana pengembaraan, ia datang dengan set cabaran dan risikonya. Salah satu aspek paling kritikal yang perlu difahami oleh penyelam ialah penyahmampatan dan potensi bahaya yang berkaitan dengannya, terutamanya penyakit penyahmampatan, yang biasanya dikenali sebagai "selekoh." Artikel ini mendalami sains di sebalik penyahmampatan, membantu penyelam memahami kepentingan amalan pendakian yang selamat dan proses fisiologi yang dimainkan.

Apakah Penyahmampatan?

Pada terasnya, penyahmampatan merujuk kepada pengurangan tekanan ambien yang dialami oleh penyelam semasa mereka naik ke permukaan. Apabila penyelam turun, tekanan meningkat, dan badan mereka menyesuaikan diri dengan persekitaran tekanan tinggi ini. Apabila mereka naik, tekanan ini berkurangan. Badan, sekali lagi, perlu menyesuaikan diri dengan perubahan ini, dan proses pelarasan ini dipanggil penyahmampatan.

Kepentingan penyahmampatan terletak pada gas yang kita sedut. Di bawah tekanan yang meningkat, gas lebih mudah larut ke dalam aliran darah dan tisu kita. Apabila tekanan berkurangan semasa pendakian, gas-gas ini perlu dilepaskan dengan selamat, atau ia boleh membentuk buih, yang membawa kepada kemungkinan komplikasi.

Peranan Nitrogen dalam Badan Kita

Udara, yang biasanya penyelam bernafas dari tangki mereka, terutamanya terdiri daripada oksigen dan nitrogen. Walaupun oksigen dimetabolismekan oleh badan kita untuk pelbagai proses fisiologi, nitrogen kekal lengai, bermakna ia tidak mengambil bahagian secara aktif dalam fungsi badan. Walau bagaimanapun, tingkah lakunya di bawah tekanan adalah penting untuk penyelam.

Apabila penyelam turun dan tekanan meningkat, nitrogen dalam udara yang mereka sedut larut ke dalam aliran darah dan tisu badan mereka yang lain. Proses ini agak tidak berbahaya selagi penyelam kekal pada kedalaman. Cabaran timbul apabila penyelam mula naik. Apabila tekanan luaran berkurangan, nitrogen terlarut cenderung keluar dari larutan, berpotensi membentuk buih di dalam badan.

Penyakit Penyahmampatan (The Bends): Gambaran Keseluruhan

Penyakit penyahmampatan, yang dikenali sebagai "selekoh", adalah keadaan yang berpotensi teruk yang boleh berlaku apabila gelembung nitrogen yang terbentuk semasa pendakian terperangkap di bahagian badan yang berlainan. Gejala dan keterukan selekoh boleh berbeza-beza, bergantung pada lokasi buih ini.

Gejala ringan mungkin termasuk sakit sendi (sering digambarkan sebagai sakit membosankan), ruam, dan gatal-gatal. Manifestasi yang lebih teruk boleh melibatkan lumpuh, gangguan kognitif, sesak nafas, dan sakit dada. Dalam kes yang teruk, jika tidak dirawat dengan segera, keadaan ini boleh membawa maut.

Ilmu di Sebalik Selekoh

Pembentukan gelembung nitrogen dalam badan adalah punca utama penyakit penyahmampatan. Tetapi bagaimana gelembung ini terbentuk, dan mengapa ia bermasalah?

Apabila penyelam naik terlalu cepat, nitrogen terlarut dalam tisu mereka tidak mempunyai masa yang cukup untuk mengeluarkan gas dengan selamat melalui paru-paru. Sebaliknya, ia membentuk gelembung mikro dalam aliran darah dan tisu. Gelembung ini kemudiannya boleh bergabung, membentuk gelembung yang lebih besar yang boleh menghalang saluran darah dan menghalang fungsi normal organ.

Kehadiran gelembung ini mencetuskan tindak balas keradangan dalam badan. Sel darah putih bergegas ke tapak, melepaskan bahan kimia yang boleh merosakkan dinding saluran. Tambahan pula, gelembung boleh menyebabkan platelet berkumpul bersama, meningkatkan risiko pembentukan bekuan.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Penyakit Penyahmampatan

Beberapa faktor boleh mempengaruhi kemungkinan dan keterukan penyakit penyahmampatan:

• Profil Menyelam: Kedalaman dan tempoh menyelam memainkan peranan yang penting. Penyelaman yang lebih dalam dan lebih lama menghasilkan lebih banyak penyerapan nitrogen.

• Kadar Pendakian: Pendakian yang pantas memberikan tubuh lebih sedikit masa untuk mengeluarkan gas nitrogen terlarut, meningkatkan risiko pembentukan gelembung.

• Selang Selam dan Permukaan Sebelumnya: Selam berbilang dalam jangka masa yang singkat atau selam dengan selang permukaan yang tidak mencukupi boleh meningkatkan tahap nitrogen dalam badan, meningkatkan risiko selekoh.

• Kecenderungan Individu: Faktor seperti umur, kesihatan keseluruhan, peratusan lemak badan, dan juga kecenderungan genetik boleh mempengaruhi kerentanan individu terhadap penyakit penyahmampatan.

• Keadaan persekitaran: Air sejuk boleh mengurangkan peredaran periferi, melambatkan proses pengeluaran gas. Ketinggian tinggi selepas menyelam juga boleh memburukkan lagi risiko akibat tekanan atmosfera yang berkurangan.

Pencegahan dan Rawatan

Memahami risiko adalah langkah pertama dalam pencegahan. Berikut ialah beberapa langkah utama yang boleh diambil oleh penyelam:

• Ikuti Jadual Selam dan Komputer: Alat ini menyediakan garis panduan tentang kadar pendakian dan hentian keselamatan berdasarkan profil menyelam.
• Perhentian Keselamatan: Perhentian keselamatan, biasanya pada 15-20 kaki selama 3-5 minit, membolehkan masa tambahan untuk mengeluarkan gas dan mengurangkan risiko pembentukan gelembung.
• Kekal Terhidrat: Penghidratan yang betul meningkatkan peredaran, membantu dalam proses pelepasan gas.
• Elakkan Pendakian Cepat: Pendakian yang perlahan dan terkawal adalah penting. Banyak organisasi menyelam mengesyorkan kadar pendakian tidak lebih cepat daripada 30 kaki seminit.

Jika penyelam mengesyaki mereka mengalami penyakit penyahmampatan, rawatan segera adalah penting. Rawatan utama ialah terapi oksigen hiperbarik. Individu yang terjejas diletakkan di dalam ruang hiperbarik di mana mereka menghirup oksigen tulen di bawah tekanan yang meningkat. Ini membantu mengecilkan saiz buih nitrogen dan membolehkan nitrogen mengeluarkan gas dengan lebih berkesan. Perhatian perubatan segera dan pengangkutan ke kemudahan dengan ruang hiperbarik harus dicari.

Model Penyahmampatan Lanjutan dan Komputer Selam

Dalam zaman menyelam moden, teknologi memainkan peranan yang amat diperlukan dalam memastikan keselamatan penyelam. Model penyahmampatan lanjutan dan komputer selam telah merevolusikan cara penyelam merancang dan melaksanakan selam mereka.

Model Penyahmampatan: Melangkaui Asas

Jadual selam tradisional menyediakan model penyahmampatan statik, berdasarkan tindak balas purata kepada perubahan tekanan. Walau bagaimanapun, setiap badan penyelam adalah unik, dan banyak faktor boleh mempengaruhi penyahmampatan. Model penyahmampatan lanjutan mengambil pendekatan yang lebih dinamik:

• Model berbilang tisu: Model ini menganggap bahawa tisu yang berbeza dalam badan menyerap dan membebaskan nitrogen pada kadar yang berbeza. Dengan mengambil kira variasi ini, ia memberikan pandangan yang lebih bernuansa tentang penyahmampatan.

• Model Buih: Daripada memfokuskan pada gas terlarut semata-mata, model ini juga mempertimbangkan pembentukan dan pertumbuhan buih mikro dalam badan, menawarkan cerapan tentang potensi risiko berkaitan gelembung.

Komputer Menyelam: Pemantauan Masa Nyata

Komputer menyelam telah menjadi alat penting untuk penyelam. Peranti ini sentiasa memantau kedalaman, masa dan kadar pendakian, memberikan maklum balas masa nyata kepada penyelam:

• Profil Selam Diperibadikan: Banyak komputer menyelam moden membenarkan penyelam untuk memasukkan data peribadi, seperti umur dan tahap kecergasan, menyesuaikan algoritma penyahmampatan kepada individu.

• Peringatan Berhenti Keselamatan: Komputer menyelam menyediakan amaran untuk hentian keselamatan yang disyorkan, memastikan penyelam menghabiskan masa yang diperlukan pada kedalaman tertentu untuk mengeluarkan gas.

• Penunjuk Kadar Pendakian: Ciri-ciri ini memberi amaran kepada penyelam jika ia naik terlalu cepat, membolehkan mereka menyesuaikan dan mengurangkan risiko pembentukan gelembung.  

• Log dan Analisis: Selepas menyelam, penyelam boleh menganalisis profil selaman mereka, memahami lengkung masa kedalaman mereka dan memastikan mereka mematuhi amalan selamat.

Kesan NITROX pada penyahmampatan

NITROX, sering dirujuk sebagai Enriched Air Nitrox (EANx), ialah gas pernafasan yang mengandungi peratusan oksigen yang lebih tinggi dan peratusan nitrogen yang lebih rendah berbanding dengan udara atmosfera biasa. Faedah utama menggunakan NITROX dalam menyelam rekreasi adalah untuk mengurangkan risiko penyakit penyahmampatan dan melanjutkan had tanpa penyahmampatan. Begini cara NITROX memberi kesan kepada penyahmampatan:

1. Mengurangkan Penyerapan Nitrogen: Memandangkan NITROX mengandungi peratusan nitrogen yang lebih rendah berbanding udara biasa, penyelam menyerap lebih sedikit nitrogen ke dalam tisu mereka semasa menyelam. Pengurangan beban nitrogen ini mengurangkan risiko penyakit penyahmampatan, terutamanya semasa penyelaman berulang.
2. Had Tanpa Penyahmampatan Lanjutan: Dengan kurang nitrogen yang diserap, penyelam boleh tinggal lebih lama pada kedalaman tertentu tanpa memerlukan penyahmampatan berhenti. Ini amat berfaedah untuk penyelam yang ingin memaksimumkan masa terbawah mereka.
3. Selang Permukaan Lebih Pendek: Selepas menyelam, penyelam menggunakan gas luar NITROX mengurangkan jumlah nitrogen yang diserap dengan lebih cepat. Ini boleh menyebabkan jarak permukaan yang lebih pendek antara selaman.
4. Peningkatan Margin Keselamatan: Walaupun menyelam dalam had tanpa penyahmampatan udara biasa, menggunakan NITROX memberikan margin keselamatan tambahan dengan mengurangkan beban nitrogen keseluruhan dalam badan.
5. Mengurangkan Keletihan Selepas Menyelam: Bukti anekdot daripada banyak penyelam menunjukkan bahawa pernafasan NITROX boleh mengakibatkan kurang keletihan selepas menyelam, walaupun ini adalah subjektif dan tidak terbukti secara muktamad.

Walau bagaimanapun, terdapat juga pertimbangan dan potensi risiko yang berkaitan dengan NITROX:

1. Ketoksikan Oksigen: Peratusan oksigen yang meningkat dalam NITROX bermakna penyelam perlu sedar tentang had kedalaman untuk mengelakkan ketoksikan oksigen, terutamanya ketoksikan oksigen sistem saraf pusat (CNS), yang boleh menyebabkan sawan di bawah air.
2. Latihan Khas: Penyelam mesti menjalani latihan khusus untuk disahkan menggunakan NITROX. Latihan ini merangkumi faedah, risiko dan prosedur untuk menggunakan udara yang diperkaya, termasuk cara menganalisis kandungan oksigen dalam tangki dan menetapkan komputer selam dengan sewajarnya.
3. Pertimbangan Peralatan: Sesetengah peralatan menyelam, seperti cincin-O dan injap tangki, mestilah serasi dengan oksigen dan dibersihkan dengan oksigen untuk digunakan dengan selamat dengan NITROX.

Ringkasnya, walaupun NITROX menawarkan kelebihan ketara dari segi penyahmampatan, penyelam perlu dilatih dengan betul dan memahami risiko dan faedah yang berkaitan. Perancangan yang betul dan pematuhan kepada kedalaman dan had masa adalah penting apabila menyelam dengan NITROX.

Lihat kami Kursus kepakaran NITROX untuk maklumat lanjut.

Kesimpulan

Dunia di bawah ombak mempesonakan, tetapi penting untuk mengingati sains yang memastikan penyelam selamat. Penyahmampatan, dan memahami selekoh, adalah aspek penting dalam hal ini. Dengan pengetahuan tentang sebab dan cara penyakit penyahmampatan berlaku, ditambah pula dengan alatan dan teknologi yang tersedia hari ini, penyelam boleh meneroka kedalaman dengan yakin dan selamat. Sambil kita menerokai biru, mari menyelam dengan kesedaran, menghormati had dan menghargai setiap detik di bawah air.